Generation –Madhavi Mudgal
W tańcach religijnych, np. w Odissi, który jest klasycznym tańcem indyjskim, wywodzącym się z tradycji tańców świątynnych, rytuał powitania służy do zaakcentowania przejścia między życiem codziennym a tańcem. Rytuał buduje też umysłową i fizyczną gotowość wykonawcy.
Desa Kela Patra
Większość tańców na wyspie Bali przedstawia wydarzenia opisane w eposie Ramajana – jednym ze świętych pism hinduizmu. Potrzeba wielu rytuałów, by oddać religijny wymiar uroczystości, ucieleśnić bogów i boginie, królów i inne postaci z mitologii. Istnieje zestaw zasad, dotyczących organizacji przestrzeni i zachowania orkiestry. Rytuały, które dyktują strukturę niektórych tańców praktykowanych na Bali czy w Indiach, pełnią konkretną funkcję – mają uporządkować rzeczywistość w taki sposób, by stała się zrozumiała mimo swojej zagadkowości. Etymologicznie słowo „rytuał” ma związek z koncepcją ładu – porządku między ludźmi, bogami, planetami. Rytuały były narzędziem ustanawiania ładu w nieładzie, nadawały znaczenie temu, co przypadkowe i niezrozumiałe, ułatwiały pojmowanie życia i orientację w świecie.
Ebhofolo - Vincent Mantsoe
Rytuały mogą także służyć do tworzenia czegoś nowego lub do włączania w obręb własnego świata – w zależności od intencji autorów. Twórczość południowoafrykańskiego choreografa Vincenta Mantsoe, który od kilku lat mieszka we Francji, łączy elementy wywodzące się z rytuałów uzdrawiania oraz ruchy pochodzące z tańców zuluskich, xhosa, tai chi i współczesnych technik ruchowych wywodzących się z kultury zachodniej.
Eye of the heaven - Kim Maeji
Podobne podejście widzimy u Kim Maeji, której słownik ruchowy inspirowany jest ceremoniami buddyjskimi, koreańskimi tańcami ludowymi i tańcami szamańskimi.
Hibiki – Sankai Juku / Hymne aux fleurs qui passent – Legend Lin Dance Theater
Stany fizyczne, które osiągają tancerze japońskiego zespołu Sankai Juku i tajwańskiego Legend Lin, oraz niezwykła powolność ich ruchów są efektem intensywnych ćwiczeń nad świadomością ciała, oddechem, release i pracy z grawitacją. Ich cielesność ma zupełnie inny wymiar. Żeby wprowadzić się w ten stan, przed wejściem na scenę tancerze poświęcają dużo czasu na przygotowania, które uznawane są za rytuał – medytują oraz smarują ciało białą maścią, która symbolizuje przemianę w inny byt.
b.c janvier 1545 - Christian Rizzo
Obrazy o potężnej sile oddziaływania wizualnego, ich wpływ na sferę duchowości, jakość obecności tancerzy, poczucie, że są jednolitą wspólnotą, ich hieratyczne gesty – wszystko to nadaje opisywanym spektaklom charakter rytualnej ceremonii. W spektaklu b.c. janvier 1545 Christiana Rizzo umieszczone na czarnym pulpicie dziesiątki świec przywołują wnętrze kościoła. Atmosferę religijną może tworzyć także scenografia i gra świateł.
Birds with Skymirrors - Lemi Bonifacio
W spektaklu Birds with Skymirrors samoańskiego choreografa Lemi Bonifacio tancerz wykonuje powolne, uroczyste, dostojne gesty, co czyni go podobnym do celebranta.
Swan lake - Raimund Hoghe
Wreszcie sama dramaturgia spektaklu i organizacja przestrzeni scenicznej wykorzystuje schematy charakterystyczne dla rytuałów. Raimund Hoghe rozpoczyna swój spektakl sam, chodząc w niespiesznym tempie dookoła pustej sceny. W ten sposób dokonuje konsekracji przestrzeni tanecznej i komunikuje widzom, że w tym miejscu, na ich oczach, za chwilę coś się wydarzy. Coś, co będzie miało dużą siłę oddziaływania.
Le sacre du printemps - Raimund Hoghe
Hoghe stworzył swoją wersję Święta wiosny w 2004 roku. Podobnie jak niemal dwustu innych choreografów na świecie, niemiecki artysta skonfrontował się w pewnym momencie swojej kariery ze słynnym dziełem Strawińskiego z 1913 roku. Utwór Strawińskiego jest pozbawiony fabuły i składa się z dwóch części. W pierwszej – zatytułowanej Adoracja ziemi – ludzie w różnym wieku oddają cześć siłom przyrody, nakłaniając Ziemię, by się odrodziła. W drugiej część obrzędu – nazwanej Ofiara – pradawna słowiańska społeczność wskazuje jedną z młodych dziewcząt, która wykonuje na oczach starszyzny uświęcony taniec. Wybrana tańczy do utraty sił – umierając, składa ofiarę ze swojej młodości. Do partytury Strawińskiego, zaskakującej rytmicznie, pełnej dysonansów, za sprawą Wacława Niżyńskiego powstała choreografia zaprzeczająca klasycznym kodom języka baletowego – pozycja en dedans, ramiona ułożone w kanciaste kształty, zgięte torsy, drżenie nóg... Nowatorstwo Święta wiosny na poziome muzycznym i choreograficznym wywołało prawdziwy skandal, łącznie ze starciami wśród widzów.1 Po zaledwie ośmiu przedstawieniach balet został zapomniany, w przeciwieństwie do utworu Strawińskiego, który był nadal prezentowany publiczności. Oryginalna wersja choreograficzna Niżyńskiego została zrekonstruowana i wróciła na afisz dopiero w 1987 roku.
Le sacre du printemps - Heddy Maalem
Wcześniej jednak, w 1959 roku, młody Maurice Béjart postanowił podjąć się postawionego przed nim zadania – stworzyć balet do przerażająco skomplikowanej partytury Strawińskiego. Tym razem przyjęcie było entuzjastyczne. Od tego czasu wielu choreografów pokusiło się o własną wersję utworu. Dzieło zmusza twórcę do odpowiedzi na egzystencjalne pytania o rolę jednostki w świecie i w społeczności ludzkiej; stawia człowieka w sytuacji bez wyjścia, zmusza do pokazania najbardziej pierwotnej istoty tańca. Święto wiosny jest dla wielu choreografów obrzędem przejścia, potwierdzeniem dojrzałości. Choreografia autorstwa Heddy’ego Maalema z roku 2005 została nazwana „Świętem afrykańskim” – głównie z powodu zachodnioafrykańskiego pochodzenia jej czternastu wykonawców. Naznaczony miejskim chaosem nigeryjskiej stolicy, gdzie mieszkał, Maalem stworzył do muzyki Strawińskiego spektakl, który wyraża przemoc obecną w świecie i wzajemne przeplatanie się życia i śmierci. Motyw aktu płciowego, który ma kluczowe znaczenie w wersji Béjarta z 1959 roku, pojawia się także u Maalema. Mężczyźni i kobiety spotykają się, oddają się namiętnym relacjom seksualnym, prowadzeni przez bliźnięta, które są w Afryce Zachodniej czczone jako uosobienie tajemnicy życia.
Le sacre du printemps - Maryse Delente
Natomiast Święto wiosny w choreografii Maryse Delente jest poświęcone budzącej się w kobietach seksualności, eksplozji nieznanego pożądania – jednocześnie radosnego i przerażającego dla młodych kobiet, które oscylują między niewinnością a perwersją.
1 Reakcja społeczna przypominała mniej znane polskim odbiorcom wydarzenia towarzyszące premierze dramatu Hernani, czyli honor kastylijski Wiktora Hugo.