Generation –Madhavi Mudgal  
  W tańcach religijnych, np. w Odissi, który jest klasycznym tańcem indyjskim, wywodzącym się z tradycji tańców świątynnych, rytuał powitania służy do zaakcentowania przejścia między życiem codziennym a tańcem. Rytuał buduje też umysłową i fizyczną gotowość wykonawcy.    

  Desa Kela Patra  
  Większość tańców na wyspie Bali przedstawia wydarzenia opisane w eposie Ramajana – jednym ze świętych pism hinduizmu. Potrzeba wielu rytuałów, by oddać religijny wymiar uroczystości, ucieleśnić bogów i boginie, królów i inne postaci z mitologii. Istnieje zestaw zasad, dotyczących organizacji przestrzeni i zachowania orkiestry.    Rytuały, które dyktują strukturę niektórych tańców praktykowanych na Bali czy w Indiach, pełnią konkretną funkcję – mają uporządkować rzeczywistość w taki sposób, by stała się zrozumiała mimo swojej zagadkowości. Etymologicznie słowo „rytuał” ma związek z koncepcją ładu – porządku między ludźmi, bogami, planetami. Rytuały były narzędziem ustanawiania ładu w nieładzie, nadawały znaczenie temu, co przypadkowe i niezrozumiałe, ułatwiały pojmowanie życia i orientację w świecie.    

  Ebhofolo - Vincent Mantsoe  
  Rytuały mogą także służyć do tworzenia czegoś nowego lub do włączania w obręb własnego świata – w zależności od intencji autorów. Twórczość południowoafrykańskiego choreografa Vincenta Mantsoe, który od kilku lat mieszka we Francji, łączy elementy wywodzące się z rytuałów uzdrawiania oraz ruchy pochodzące z tańców zuluskich, xhosa, tai chi i współczesnych technik ruchowych wywodzących się z kultury zachodniej.    

  Eye of the heaven - Kim Maeji  
  Podobne podejście widzimy u Kim Maeji, której słownik ruchowy inspirowany jest ceremoniami buddyjskimi, koreańskimi tańcami ludowymi i tańcami szamańskimi.    

   Hibiki – Sankai Juku / Hymne aux fleurs qui passent – Legend Lin Dance Theater  
  Stany fizyczne, które osiągają tancerze japońskiego zespołu Sankai Juku i tajwańskiego Legend Lin, oraz niezwykła powolność ich ruchów są efektem intensywnych ćwiczeń nad świadomością ciała, oddechem, release i pracy z grawitacją. Ich cielesność ma zupełnie inny wymiar. Żeby wprowadzić się w ten stan, przed wejściem na scenę tancerze poświęcają dużo czasu na przygotowania, które uznawane są za rytuał – medytują oraz smarują ciało białą maścią, która symbolizuje przemianę w inny byt.    

  b.c  janvier 1545 - Christian Rizzo  
  Obrazy o potężnej sile oddziaływania wizualnego, ich wpływ na sferę duchowości, jakość obecności tancerzy, poczucie, że są jednolitą wspólnotą, ich hieratyczne gesty – wszystko to nadaje opisywanym spektaklom charakter rytualnej ceremonii. W spektaklu b.c. janvier 1545 Christiana Rizzo umieszczone na czarnym pulpicie dziesiątki świec przywołują wnętrze kościoła. Atmosferę religijną może tworzyć także scenografia i gra świateł.    

  Birds with Skymirrors - Lemi Bonifacio  
  W spektaklu Birds with Skymirrors samoańskiego choreografa Lemi Bonifacio tancerz wykonuje powolne, uroczyste, dostojne gesty, co czyni go podobnym do celebranta. 

   
  Swan lake - Raimund Hoghe  
  Wreszcie sama dramaturgia spektaklu i organizacja przestrzeni scenicznej wykorzystuje schematy charakterystyczne dla rytuałów. Raimund Hoghe rozpoczyna swój spektakl sam, chodząc w niespiesznym tempie dookoła pustej sceny. W ten sposób dokonuje konsekracji przestrzeni tanecznej i komunikuje widzom, że w tym miejscu, na ich oczach, za chwilę coś się wydarzy. Coś, co będzie miało dużą siłę oddziaływania.    

  Le sacre du printemps - Raimund Hoghe  
  Hoghe stworzył swoją wersję Święta wiosny w 2004 roku. Podobnie jak niemal dwustu innych choreografów na świecie, niemiecki artysta skonfrontował się w pewnym momencie swojej kariery ze słynnym dziełem Strawińskiego z 1913 roku.    Utwór Strawińskiego jest pozbawiony fabuły i składa się z dwóch części. W pierwszej – zatytułowanej Adoracja ziemi – ludzie w różnym wieku oddają cześć siłom przyrody, nakłaniając Ziemię, by się odrodziła. W drugiej część obrzędu – nazwanej Ofiara – pradawna słowiańska społeczność wskazuje jedną z młodych dziewcząt, która wykonuje na oczach starszyzny uświęcony taniec. Wybrana tańczy do utraty sił – umierając, składa ofiarę ze swojej młodości.     Do partytury Strawińskiego, zaskakującej rytmicznie, pełnej dysonansów, za sprawą Wacława Niżyńskiego powstała choreografia zaprzeczająca klasycznym kodom języka baletowego – pozycja en dedans, ramiona ułożone w kanciaste kształty, zgięte torsy, drżenie nóg... Nowatorstwo Święta wiosny na poziome muzycznym i choreograficznym wywołało prawdziwy skandal, łącznie ze starciami wśród widzów.1 Po zaledwie ośmiu przedstawieniach balet został zapomniany, w przeciwieństwie do utworu Strawińskiego, który był nadal prezentowany publiczności. Oryginalna wersja choreograficzna Niżyńskiego została zrekonstruowana i wróciła na afisz dopiero w 1987 roku.    

  Le sacre du printemps - Heddy Maalem  
  Wcześniej jednak, w 1959 roku, młody Maurice Béjart postanowił podjąć się postawionego przed nim zadania – stworzyć balet do przerażająco skomplikowanej partytury Strawińskiego. Tym razem przyjęcie było entuzjastyczne. Od tego czasu wielu choreografów pokusiło się o własną wersję utworu. Dzieło zmusza twórcę do odpowiedzi na egzystencjalne pytania o rolę jednostki w świecie i w społeczności ludzkiej; stawia człowieka w sytuacji bez wyjścia, zmusza do pokazania najbardziej pierwotnej istoty tańca.    Święto wiosny jest dla wielu choreografów obrzędem przejścia, potwierdzeniem dojrzałości.    Choreografia autorstwa Heddy’ego Maalema z roku 2005 została nazwana „Świętem afrykańskim” – głównie z powodu zachodnioafrykańskiego pochodzenia jej czternastu wykonawców. Naznaczony miejskim chaosem nigeryjskiej stolicy, gdzie mieszkał, Maalem stworzył do muzyki Strawińskiego spektakl, który wyraża przemoc obecną w świecie i wzajemne przeplatanie się życia i śmierci. Motyw aktu płciowego, który ma kluczowe znaczenie w wersji Béjarta z 1959 roku, pojawia się także u Maalema. Mężczyźni i kobiety spotykają się, oddają się namiętnym relacjom seksualnym, prowadzeni przez bliźnięta, które są w Afryce Zachodniej czczone jako uosobienie tajemnicy życia.    

  Le sacre du printemps - Maryse Delente  
  Natomiast Święto wiosny w choreografii Maryse Delente jest poświęcone budzącej się w kobietach seksualności, eksplozji nieznanego pożądania – jednocześnie radosnego i przerażającego dla młodych kobiet, które oscylują między niewinnością a perwersją.    
 

1 Reakcja społeczna przypominała mniej znane polskim odbiorcom wydarzenia towarzyszące premierze dramatu Hernani, czyli honor kastylijski Wiktora Hugo. 

  Martine Segalen, Rites et rituels contemporains, Paris, Nathan Publications, 1998.  
  Mary Douglas, Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo, Routledge and Keegan Paul, London and New York, 1966 [wyd. polskie: Czystość i zmaza, Warszawa, PIW, 2007].  
  Mary Douglas, La ritualisation du quotidian, „Ethnologie Française”, t. XXVI, 1996, nr 2.  
  Igor Stravinsky, Chroniques de ma vie, Paris, Denoël et Steele, 1935 [wyd. polskie: Kroniki mego życia, Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1974]. 

Anne Décoret-Ahiha est anthropologue de la danse, docteur de l'Université Paris 8. Conférencière, formatrice et consultante, elle développe des propositions autour de la danse comme ressource pédagogique et conçoit des processus participatifs mobilisant la corporéité. Elle anime les « Échauffements du spectateur » de la Maison de la Danse.